بررسی روشهای تربیتی دو پیامبر برگزیده الهی - دانلود رایگان
دانلود رایگان اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند متعال، امری است فطری؛ که خدا آن را در درون همة انسانها، حتّی فرزندان مشرکان نیز قرار داده است امّا بعد از تولّد ان
دانلود رایگان
| بررسی روشهای تربیتی دو پیامبر برگزیده الهی (حضرت ابراهیم (ع) و حضرت محمد (ص)) مبتنی بر آموزه‌های توحیدی از منظر قرآنچکیده هر انسانی برای رسیدن به کمال وجودی خود نیازمند هدایت و راهنمایی مربی کاردانی است که خودش تربیت یافتة مهد ربوبی باشد تا بتواند وظیفه ی تربیت انسانها را بر عهده بگیرد، البته خداوند متعال هم به او امتیازاتی را عنایت فرموده است که از جمله آنها عصمت و علم غیب می باشد تا این هدف به طور کامل محقق گردد، ما نیز هم برای ترتیب خود و هم دیگران باید به عملکرد این بزرگواران توجه ویژه داشته باشیم و آنها را به عنوان اسوه و الگوی عملی و رفتاری خود بدانیم. همة انبیای الهی اسوه و الگوی ما انسانها هستند و ما باید از آنها راه و رسم زندگی را بیاموزیم، در قرآن کریم دو پیامبر برگزیده الهی و حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) به عنوان اسوة حسنه معرفی شده اند که ما در این پایان نامه روشهای تربیتی ای که این دو پیامبر انجام دادند، تا مسئله توحید را به مردم بیاموزند مورد بررسی قرار دادیم، البته اختلاف در روش انبیا، اختلاف در اصل نیست زیرا مسئله توحید، بحث مشترک در میان همة انبیا بوده است. کلید واژه ها: تربیت، توحید، روشهای تربیتی، قرآن، حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند متعال، امری است فطری؛ که خدا آن را در درون همة انسان ها، حتّی فرزندان مشرکان نیز قرار داده است امّا بعد از تولّد انسان این فطرت الهی فراموش می شود، که خداوند با قرار دادن عقل و فرستادن اولیای خویش، نزد مردم او را نسبت به این امر آگاه می سازد. خداوند متعال هدف از خلقت بشر را رسیدن به کمال معرفی نموده است که همان اعتقاد خالص نسبت به توحید و یگانگی خداوند بلند مرتبه و قبول نبوت رسولان الهی و ایمان به روز رستاخیز و قرار گرفتن در مسیر عبودیت پروردگار می باشد، و تا زمینة این مهم فراهم نگردد هیچ انسانی خودش در این مسیر قدم نخواهد گذاشت. او نیاز به یک مربّی ای دارد که خود متربّی مهد توحیدی باشد، معصوم باشد و چه بهتر که خداوند او را اسوه خطاب کرده باشد؛ آن هم برای انسانی که در هر مرحله از زندگی اش به دنبال الگو می گردد تا از او تبعیت کند . قرآن کریم متضمن کلیّات زندگی بشر است، که به عنوان آخرین کتاب آسمانی بر پیامبرمان نازل شد. در آیات قرآن داستان های بسیاری در مورد پیامبران بیان شده است، که ایشان دعوت به توحید و یکتاپرستی می کردند و سعی در هدایت قومشان داشتند، اما از این تعداد تنها دو نفر آنها؛ حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)؛ به عنوان اسوه معرفی شده اند. سعی ما نیز در این رساله، بررسی روش های تربیتی بود که این دو پیامبر گرامی پیش گرفتند تا بتوانند مسئله توحید را به مردم متذکّر شوند. بیان مسئله علم کلام علمی است که دربارة اصول دین بحث می کند. توحید نیز یکی از ارکان اصول دین در کنار نبوّت و معاد است که متکلّمین اسلامی در کتاب های کلامی پیرامون آن به تفصیل پرداخته اند . در مسیر توحید از جنبه های گوناگون بحث هایی شده؛ مثلاً: خدایابی یا هستی خداوند و خداشناسی که همان، شناخت خداوند متعال است. یکی از راه های اثبات وجود خداوند یا همان خدایابی، راه فطری است؛ یعنی احساس وجود خدا در انسان هست، همان گونه که در قرآن می فرماید: فاقم وجهک للدین حنیفاً فطرة الله التی فطرالناس علیها البته در آیات دیگری هم بحث توحید را فطری می داند مثلاً آیه 172 سوره مبارکه اعراف (در آنجا که مردم هنوز در اصلاب آبا خود بودند، آنها را بر نفس خودشان گواه گرفته و از آنها پرسش کرد: ألَستُ بِربِّکُم؛ آیا من پروردگار شما نیستم؟ البته اصل کلّی تر در قرآن، این است که در تمام موجودات تمایل به حق وجود دارد: أفَغَیرَ دینِ اللهِ یَبغوُن وَ لَهُ أسلَم مَن فِی السَّمَوَاتِ وَالأَرض شهید مرتضی مطهری در کتاب توحید خود آورده است: مسئله توحید، مسئله سهل و ممتنع است و اگر کسی به نحو صحیحی این مسئله را طرح کند در تصدیق آن تردید نمی کند. آنها که در توحید شک و تردید دارند؛ وقتی وارد بحثشان می شوید، می بینید یک چیزی را پیش خودشان فرض و تصور کرده اند و اسم "خدا" روی آن گذاشته اند و بعد همه شک ها و شبهه ها را روی آن مفروض خودشان بنا کرده اند. عقیده به توحید اصل و سرآمد همه اعتقادات است و اعتقادات نیز منشأ رفتار و زیر بنای بحث تربیت است، لذا باور توحید در تربیت انسان بسیار نقش آفرین است. پیامبرگرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) به عنوان آخرین فرستاده خدا در زمین و حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام)؛ خودشان تربیت یافته مهد ربوبی بودند و در قرآن نیز به عنوان پیامبران اسوه از آنها یاد شده است. ایشان بهترین نظام تربیتی را برای تربیت توحیدی انسان ها آورده اند. هرچند نظام تربیتی اسلام به صورت امروزی و به سبک جدید تنظیم نشده، ولی در باب تعلیم و تربیت، اندیشه های ناب و عمیقی در آیات و روایات وجود دارند که با استخراج و تجزیه و تحلیل آنها، می توان به روش های تربیتی ویژه ای دست یافت. قرآن کریم در آیات متعدد، تعلیم و تربیت را از اهداف مهم بعثت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می شمارد: خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنها بخواند و آنها را پاک گرداند و کتاب و حکمت بیاموزد. اگر به قرآن و سنّت نبوی مراجعه کنیم و با دقّت در آن بیندیشیم، به این نکته اذعان خواهیم کرد که تمام تعلیمات و فعالیت های تربیتی این دو پیامبر بر مسئله توحید مبتنی بوده است; چرا که پیامبران فطرت انسانی را پرورش می دهند، مردم را به توحید دعوت می کردند، انسان را با اهداف آفرینش و هدف خلقت خودش آشنا می ساختند، با هر فرد به اندازه قدرتِ درک و فهمش سخن می گفتند و راه رسیدن به سعادت ابدی را برایش روشن می نمودند تا با اراده و اختیار خود، آن راه را برگزیند; خداوند نیز می فرماید: إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد یا ناسپاس. نشان دادن اهمّیّت بحث توحید و مسایل مربوط به اعتقادات و همچنین تبیین روش های تربیتی حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر اساس آموزه های توحیدی، که ایشان در دعوت خویش چه روش هایی را برای هدایت و جذب مردم استفاده می کردند تا، اهمّیّت بحث اعتقادات ، بخصوص مبدأ و معاد و نبوت را نشان دهند و از این جهت یکپارچگی اصول دین نیز فهمیده می شود. در جامعه امروز که از گوشه وکنار جهان داعیة تربیت بسیار به گوش می رسد؛ که بسیاری از این مکاتب برگرفته از عقل و ذهن انسان و فرضیات و حدسیات دانشمندان غرب است. بر آن شدم تا مبحث تربیت را که زیر بنای اعتقادات است از منظر قرآن و حدیث بررسی نمایم و هر چند نمی توان به طور تام و کامل قرآن را شناخت و بررسی کرد اما از باب ما لا یدرک کله لا یترک کله باید در این وادی گام نهاد و خوشه ای از خرمن بی انتهای قرآن که کتاب هدایتگر انسان است را چید. در قرآن نام چندین پیامبر بیان شده و روش های تربیتی برخی از آنان نیز در آن آمده است از آنجایی که در قرآن تنها از اسوه بودن دو پیامبر الهی (حضرت محمد (علیه السلام) و جدّ بزرگوارشان حضرت ابراهیم (علیه السلام)) یاد شده و این واژه ما را به نگاهی عمیق تر و تأملی بیشتر می کشاند. در سورة احزاب شخصت پیامبر را به عنوان الگو و اسوه؛ به مسلمانان معرفی می کند. لَقَد کانَ لَکُم فِی رَسولِ اللهِ أُسوَةٌ حَسنةٌ لِمَن کانَ یَرجوا اللهَ وَ الیَومَ الأخِرَ وَ ذَکَرَ اللهَ کَثیراً برای شما در زندگی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و عملکرد او سرمشق نیکویی بود برای آن ها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می کنند. اسوه معنی مصدری دارد و به معنی تأسی کردن و پیروی عملی است و مفهومش این است که برای شما در پیامبر (صلی الله علیه و آله) تإسی و پیروی خوب است، می توانید با اقتدا کردن به او خطوط خود را اصلاح و در مسیر (صراط مستقیم) قرار گیرید. از آن جایی که قرآن مجید در بسیاری از موارد برای تکمیل تعلیمات خود از الگوهای مهمی که در جهان انسانیّت وجود داشته شاهدی آورده، در سورة مبارکه ممتحنه ضمن نهی شدیدی که از دوستی با دشمنان خدا شده است، سخن از ابراهیم و برنامه های او به عنوان پیشوای بزرگ که مورد احترام همة اقوام؛ مخصوصاً قوم عرب بوده به میان می آورد و می فرماید: قَد کَانَت لَکُم أُسوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبراهِیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ... برای شما در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند اسوة خوبی وجود داشت .. ابراهیم (علیه السلام) بزرگ پیامبران، که زندگی اش سرشار از درس بندگی و عبودیت خدا و عشقبه ذات پاک او بود و در این مسیر جهاد فی سبیل الله داشت تا آنچه خود می فهمد به دیگران آموزش دهد. در آیه (ممتحنه/6) بار دیگر بر همان مطلب تکیه می کند که در آیه قبل در مورد اسوه بودن حضرت ابراهیم (علیه السلام) بیان شده بود و می فرماید: لَقَد کَانَ لَکُم فِیهِم أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن یَرجُوا اللهَ وَالیَومَ الأَخِرَ... برای شما مسلمانان؛ در برنامه زندگی آن ها اسوه و الگوی نیکویی بود برای آن ها که امید به خدا و روز قیامت دارند... در این آیة شریفه این اسوه و سرمشق بودن حضرت ابراهیم (علیه السلام) را تنها برای کسانی می داند که دل به خدا بسته اند و ایمان به مبدأ و معاد قلبشان را روشن ساخته و در طریق حقّ به حرکت در آورده اند. اشتراک دیگر این دو پیامبر در این است که دین هر دو اسلام و پیروانشان مسلمان نامیده می شوند و نیز پیامبر اسلام قبل از مبعوث شدن به پیامبری بر آیین حنیف ابراهیمی بودند و بسیاری از دستورات دینمان از جمله حج، ابراهیمی است؛ آن هم حضرت ابراهیمی که ملکوت آسمان ها و زمین را مشاهده نموده و به مقام امامت رسیده است. شایسته دیدم که روش های تربیتی این دو بزرگوار را که بر گرفته از مکتب ربوبی است بررسی نمایم تا نسل دین دار امروز بداند خداوند متعال 1400 سال پیش طرح تربیتی ما را ریخته و اگر ما محوریّت توحید و کتاب آسمانی قرآن را در زندگی اصل قرار دهیم، حقیقتاً سعادتمند خواهیم شد. دو پیامبر برگزیده الهی (حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) وحضرت ابراهیم (علیه السلام)) مسئله توحید را چگونه برای مردم بیان می کردند؟ چه ارتباط ونسبتی میان باور توحید و تربیت انسان وجود دارد؟ روش تربیتی این دو پیامبر (حضرت ابراهیم (علیه السلام) وحضرت محمد (علیه السلام)) از منظر قرآن بر چه مبنایی استوار است؟ حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) وحضرت ابراهیم (علیه السلام) از روش های مختلف عملی و نظری، برای بیان مسئله توحید و به طور کلّی آموزه های توحیدی استفاده می نمودند. باور توحید یک بحث فطری است، پس باید تربیت انسان بر مبنای فطرت او باشد. روش تربیتی این دو پیامبر (حضرت ابراهیم (علیه السلام) وحضرت محمد (علیه السلام)) از منظر قرآن بر مبنای توحید استوار است. با مراجعه به منابع مربوط به بحث توحید و تعلیم و تربیت در اسلام و همچنین سیرة حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) وحضرت ابراهیم (علیه السلام)؛ مباحث توحیدی بسیار چشم گیر بود و اکثر منابع مطالب تکراری را در غالب جملات متفاوت بیان نموده بودند البته منابع مفیدی از جمله کتاب تربیت توحیدی نوشتة شهید معن بسیار عالی به نظرم رسید. در مبحث تعلیم و تربیت در اسلام، منابع از تنوع ویژه ای برخوردار بود و هر کتاب به شاخصه ها و جنبه هایی اشاره می کرد که به نظر می رسید هر کدام جایگاه خاصی را در حوزه مطالعاتی خود خواهند داشت؛ از جمله کتاب تعلیم و تربیت شهید مطهری و اسلام و تعلیم و تربیت نوشتة سید محمد باقر حجتی . و امّا در بحث سیرة این دو بزرگوار؛ مطلب قابل توجه این است که هر آنچه در مورد زندگانی و روش های تربیتی و دعوتی حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) آمده است؛ از منابع تاریخی و احادیث می باشد و نزدیک به حقیقت است و از تنوع خوبی نیز برخوردار می باشد ولی در مورد زندگانی حضرت ابراهیم (علیه السلام) هر آنچه ذکر می شود بر اساس ظنّ و گمان است؛ مگر آنچه از قرآن و احادیث به دست ما رسیده و منابعی زیادی نیز در این مورد وجود ندارد. دریافت فایل جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |